Cycas en Zamia, Cycadaceae en Zamiaceae
Cycas revoluta, als kuipplant, afbeelding gemaakt in de kasteeltuinen Arcen
Foto: Raimund Aichbauer
Hoewel deze groep niet tot de éénzaadlobbigen, noch tot de tweezaadlobbigen behoort, is het wel interessant om aan deze geslachten toch even aandacht te wijden.
Ze behoren wel tot de naaktzadigen, maar niet tot de coniferen.
Vertakte Cycas revoluta, in de tropische kassen van het Grugapark in Essen
Foto: Raimund Aichbauer
Fossiele vondsten hebben aangetoond, dat een aantal soorten uit deze families al meer als 300 miljoen jaar op onze planeet groeien.
Cycas revoluta, vrouwelijke ♀ kegel in wording
Foto: Willem Hurkmans
Cycas heeft veel overeenkomsten met varens en de oudste coniferen, Ginkgo, de Araucaria en Welwitschia.
De bladeren van veel soorten lijken veel op die van varens. Het hout bestaat alleen uit tracheïden en straalweefsel net als bij coniferen.
Cycas circinalis, nog enkele groene vruchten op de ontvouwen vruchtstengels
Foto: Raimund Aichbauer
De tracheïden hebben een araucarioide stippeling en spiraalverdikkingen in de wortels, die het meest overeenkomen met die van Welwitschia.
Scan van een schijf Cycas siamensis, de lichte ingesloten floëembanden verlopen op verschillende plaatsen door tot aan de rand
Foto: Raimund Aichbauer
In het merg zijn vaatbundels die in de bladsporen eindigen.
De buitenste laag, die als een soort schors dient, is een opeenstapeling van bladresten, die dicht op elkaar gestapeld staan.
Cycas siamensis, het ingesloten floëem deelt de tracheïden in velden tussen het floëem, kops vlak, 15x vergroot
Foto: Raimund Aichbauer
Ze zijn deels vergroeid en vormen zo een brede mantel.
De brede stam heeft concentrisch ingesloten floëem dat het xyleem in al dan niet onderbroken banden verdeelt.
Cycas circinalis, kops oppervlak 100x vergroot, de tracheïden in meerdere radiale rijen en de stralen zijn 1 tot 3 cellen breed
Foto: Raimund Aichbauer
De primaire stralen zijn gewoonlijk tot 6 cellen breed en breder dan die in het secundaire hout, waar de stralen meestal niet meer dan 2 cellen breed zijn.
Cycas circinalis, radiaal vlak, 100x vergroot, de tracheïden met araucarioide stippeling in tot 3 rijen, de staalcellen bevatten vaak rhombische kristallen
Foto: Raimund Aichbauer
Het secundaire hout bestaat uitsluitend uit tracheïden die op het kruisingsveld araucarioide hofstippels in 1 tot 3 rijen laat zien, net als bij Welwitschia en bij de tot de coniferopsida behorende Araucaria, Agathis en Wollemia.
Cycas circinalis, tangentiaal vlak 100x vergroot, stralen in 1 tot 3 rijen breed met enkele kristallen tussen de tracheiden
Foto: Raimund Aichbauer
De tracheïden van de wortels vertonen spiraalverdikkingen die zich in bundels van 4-6 spiralen splitsen en zeer veel overeenkomst vertonen met de spiraalverdikkingen in Welwitschia.
Varens
Dicksonia antarctica in de tropische kassen van het Grugapark in Essen
Foto: Raimund Aichbauer
Ook in de Divisie van de varens komen een aantal varens voor die een houtige stam voortbrengen.
Heel bekend zijn natuurlijk de boomvarens, er zijn echter ook kleinere varens die maar een korte verhoute stam hebben.
Boomvarens als kuipplant in de kasteeltuinen in Arcen
Foto: Raimund Aichbauer
Bekende families zijn de Osmundaceae, Cyatheaceae, Aspleniaceae, Dennstaedtiaceae, Pteridaceae, die alle verschillende soorten met houtige stammen voortbrengen.
Sphaeropteris cooperi, buitenzijde van de verhoute cilinder, de bladlittekens met vele bladsporen
Foto: Raimund Aichbauer
De stam van varens is geheel anders opgebouwd dan die van andere houtige gewassen, het is toch de moeite waard om genoemd te worden.
Zo ontstaat de varen-stam uit een houten cilinder met eromheen een wirwar van bladschedes en wortels die met elkaar vergroeien en zo een stevige stengel vormen.
Sphaeropteris cooperi, kopsvlak van een deel van de verhoute cilinder bestaande uit vergroeide bladstelen en wortels, de donkere banden zijn het protoxyleem van de bladsteel, de lichte banden zijn vaatweefsels
Foto: Raimund Aichbauer
Ook hier ontstaat de topgroei in het centrum van de stengel en worden de oudere bladschedes naar buiten gedrukt.
Dicksonia antarctica, dosse vlak, buitenzijde van de verhoute cilinder met doorgesneden vaatbundelstrengen die uiteindelijk elk in één bladsteel overgaan
Foto: Raimund Aichbauer
Tussen de bladschedes ontwikkelen zich echter ook altijd weer wortels die naar de grond groeien en tussen de bladschedes omlaag manoeuvreren.
Dicksonia antarctica, kwartiers vlak, door het hart van de verhoute cilinder, de holle kant in het midden, wat mogelijk ooit merg was, de bladstengelbasis, die uiteindelijk elk in één bladsteel uitmonden
Foto: Raimund Aichbauer
Vaak is het merg verweerd en opgelost en blijft een holle verhoute stengel, met eromheen vergroeide wortels en bladschedes over.
De mantel, die uit resten van bladschedes en neerwaarts gerichte wortels bestaat, vormt bij de levende plant, de beschermende laag.
Dicksonia antarctica, kops vlak van het monster
Foto: Raimund Aichbauer
Na oogst van de houtige stam blijft een sterk verhoute cilinder over, die in het centrum meestal hol is en aan de buitenkant met vele hoefijzervormige bladsporen bezet is.
De afgestorven bladschedes en de wortels vallen over het algemeen uiteen.
Naar verklarende woordenlijst met literatuurlijst en bezochte websites
0 reacties